A dispersión debilítanos. Cando nos dividimos perdemos capacidade de reacción e cedémoslle espazo ao discurso de odio como unha forma de facer política que chega a toda a sociedade. O odio disfrazado de ideas simples —polo xeral falsas e fáciles de entender— cala axiña nesa parte da opinión pública que non está alerta ou que ten unha capacidade crítica limitada.

Acampa pola Paz e o Dereito a Refuxio naceu en 2016 cunha idea central: a unidade de acción de organizacións e persoas que observamos con tristeza, pero sen resignación, o retroceso dos Dereitos Humanos e o avance dunha intolerancia totalitarista que, con présa e sen pausa, vaise apoderando dos espazos de democracia, dos dereitos e das conquistas sociais e políticas.

O odio é poliédrico. Pode derivar de crenzas, prexuízos e violencias que sufrimos; de conflitos entre grupos, de problemas económicos; poden desatalo as desigualdades, a frustración por promesas políticas incumpridas. As razóns máis comúns do odio á vítima son a súa orixe, raza ou etnia; a súa relixión, idioma, postura política, orientación sexual; as súas discapacidades (físicas, mentais ou sensoriais)… O odio ten mil e unha facianas.

Mais é importante saber que ninguén nace odiando a ninguén pola cor da súa pel, pola súa orixe ou relixión, pola súa condición educativa, social, política ou económica. O odio é unha elaboración, unha resposta aprendida. Polo tanto, tamén podemos aprender a respectar, a amar, a vivir en harmonía co diferente. O respecto, a empatía, a solidariedade son valores imprescindibles que frean a aparición e proliferación de prexuízos como os que sustentan o fascismo ou distintas formas de violencia.

Os discursos de odio infíltranse no tecido social como rémoras da desconformidade ou da frustración social, a cabalo das fake news, das idolatrías ou das políticas públicas que segregan a parte da cidadanía.

Vivimos unha crise de múltiples identidades agravada por unha globalización falaz que rompeu vellas estruturas sen artellar contrapartidas para os seus damnificados e que beneficia un grupo moi reducido en detrimento de poboacións que viven na miseria por mor dun capitalismo global sen escrúpulos.

O odio hai que combatelo desde as bases. A escola debe ser o primeiro espazo de prevención porque desempeña un papel fundamental na comprensión e o respecto das diferenzas; é onde se aprende a detectar o efecto nocivo do odio e a violencia na forma de pensar e actuar; é onde se ensina que o odio mutila os Dereitos Humanos e a convivencia, cun efecto catastrófico para toda a sociedade.

Combater eficazmente o discurso do odio esixe que o poder público o atalle cunha lexislación severa, restrinxindo así o seu impacto persuasivo.

A paz é máis que a ausencia de guerra: é convivir coas nosas diferenzas —de sexo, raza, etnia, idioma, relixión, cultura…— promovendo o respecto á igualdade entre os seres humanos, a xustiza universal e a defensa activa e resiliente dos Dereitos Humanos dos que, en definitiva, depende esa convivencia.

O panorama mundial non é esperanzador. O discurso de odio salpica a realidade. Millóns de persoas migrantes deixan de ser vistas como seres humanos e transmútanse en “ameazas”; a extrema dereita berra, cada vez máis forte e máis libre, nas rúas de calquera país de Europa. As minorías, os diferentes, son cada vez máis perseguidos, máis discriminados. Os dereitos que tanto custou consolidar desaparecen. A mesma cidadanía, adormentada e temerosa, cede e renuncia a eles. A vulnerabilidade medra e, por se fose pouco, a intelixencia artificial chega para demostrar que o ser humano e os seus valores son realidades totalmente prescindibles. Fronte a todo isto, o único que non debe facer a cidadanía é calar. Cómpre lembrarmos sempre que a nosa forza máis poderosa é a unidade.

Acampa 2023.